- μεταξάς
- I
Ονομασία δύο οικισμών.1. Ημιορεινός οικισμός (υψόμ. 440 μ., 69 κάτ.) στην πρώην επαρχία Μεσολογγίου του νομού Αιτωλοακαρνανίας. Βρίσκεται στο νότιο άκρο του νομού, στα δεξιά του ποταμού Εύηνου. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Μακρυνείας.2. Ορεινός οικισμός (υψόμ. 1.060 μ., 410 κάτ.) του νομού Κοζάνης. Βρίσκεται στο νοτιοανατολικό άκρο του νομού, στα όρια με τον νομό Λαρίσης, 45 χλμ. ΝΑ της Κοζάνης. Υπάγεται διοικητικά στον δήμο Σερβίων.IIΕπώνυμο γνωστής οικογένειας της Κεφαλονιάς, η οποία καταγόταν από την Κωνσταντινούπολη. Γενάρχης της οικογένειας θεωρείται ο Μαρκαντώνιος Μεταξάς (15ος αι.) ο οποίος, μετά την Άλωση, εγκαταστάθηκε αρχικά στην Κρήτη και αργότερα στην Κεφαλονιά, όπου επέλεξε ως τόπο διαμονής το χωριό Φαρατζάτα, που έκτοτε μετονομάστηκε σε Μεταξάτα. Σπουδαιότεροι γόνοι της οικογένειας είναι οι επόμενοι:1. Αναστάσιος (Αργοστόλι 1648 – 1714). Επικεφαλής σώματος στρατού, το οποίο είχε συγκροτήσει ο ίδιος, υπηρέτησε τους Ενετούς και διακρίθηκε στην πολιορκία της Λευκάδας.2. Αναστάσιος (1863 – 1937). Σπούδασε αρχιτεκτονική στο Πολυτεχνείο της Δρέσδης. Ο Μ. φιλοτέχνησε τα σχέδια των νοσοκομείων Συγγρού και Αιγινήτειου, της Λαϊκής και Ιονικής Τράπεζας, ενώ ανέλαβε και την αναστήλωση του Παναθηναϊκού Σταδίου (1894). Στα πλαίσια της πολιτικής δράσης, που ανέπτυξε παράλληλα με την αρχιτεκτονική, διετέλεσε γερουσιαστής Αττικοβοιωτίας (1929-35) και πληρεξούσιος του ίδιου νομού (1935).3. Ανδρέας. (Αργοστόλι 1790 – 1860). Αγωνιστής του 1821 και διπλωμάτης. Με τον αδελφό του Αναστάσιο και τον εξάδελφό του Κωνσταντίνο συγκρότησε στην Κεφαλονιά στρατιωτική δύναμη περίπου 300 ανδρών, η οποία τον συνόδευσε στην επαναστατημένη Ελλάδα (Κυλλήνη). Έχοντας εξασφαλίσει τη συμμετοχή και άλλων οπλαρχηγών (Γ. Σισίνη, Γ. Βιλαέτη και Γ. Πλαπούτα) εξεστράτευσε εναντίον του Λάλα, όπου και τραυματίστηκε. Η B’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους τον εξέλεξε μέλος του νομοτελεστικού της και ο Μ. αξιοποίησε τη θέση του για να προωθήσει τη συμφιλίωση των αντιμαχόμενων μερίδων των Ελλήνων (Κόρινθος, Άκοβα). Απεστάλη μαζί με τον μητροπολίτη Παλαιών Πατρών Γερμανό και τον Γεώργιο Μαυρομιχάλη στη Βερόνα, με σκοπό την εξασφάλιση βοήθειας ή τουλάχιστον ουδετερότητας των ξένων δυνάμεων στο ελληνικό ζήτημα. Από τα δύο αιτήματα πραγματοποιήθηκε το δεύτερο και αυτό μετά την παρέμβαση του Καποδίστρια, τότε υπουργού εξωτερικών του τσάρου Αλεξάνδρου (1823). Ο Μ., ο οποίος γνώριζε τον Καποδίστρια, υπήρξε ένας από τους λίγους αγωνιστές που αποδέχθηκαν ευχάριστα τον διορισμό του στη θέση του Κυβερνήτη, γι’ αυτό και εκείνος τον τίμησε με σημαντικά αξιώματα. Ως μέλος του Πανελλήνιου και προπάντων ως προϊστάμενος του Φροντιστηρίου των στρατιωτικών προσέφερε πολλές υπηρεσίες, οργανώνοντας τον τακτικό στρατό και μεσιτεύοντας στις αντιθέσεις των οπαδών και των αντιπάλων του Καποδίστρια. Αν και αντέδρασε στην εκλογή του αδελφού του κυβερνήτη Αυγουστίνου, τήρησε τις αποστάσεις του από τις διασπαστικές ενέργειες των ανδρών του Κωλέττη. Στη διάρκεια της ηγεμονίας των Βαυαρών ο Μ. παραγκωνίστηκε συστηματικά. Έτσι αφού πρώτα διορίστηκε νομάρχης στη Λακωνία, συνελήφθη αργότερα και οδηγήθηκε εξόριστος αρχικά στη Σύρο και έπειτα στη Μασσαλία. Όταν εξουδετερώθηκε ο Κολοκοτρώνης, στη γνωστή δίκη του με τον Πλαπούτα, ο Μ. ανακλήθηκε ως ακίνδυνος για την Αντιβασιλεία, αλλά σύντομα (1835) εξορίστηκε ξανά, στην Ισπανία αυτή τη φορά, ως πρεσβευτής της Ελλάδας στη Μαδρίτη και στη Λισσαβόνα. Αυτήν την περίοδο εγκαινιάστηκαν οι πρώτες επίσημες διπλωματικές και εμπορικές σχέσεις της Ελλάδας με την ιβηρική χερσόνησο, εργασία στην οποία επιδόθηκε με ιδιαίτερη φροντίδα ο Μ. Ύστερα από τετραετή παραμονή στη Μαδρίτη (1835-39) ο Μ., επέστρεψε στην Αθήνα και διορίστηκε σύμβουλος της Επικρατείας, ενώ στην πρώτη συνταγματική κυβέρνηση της Ελλάδας, με πρωθυπουργό τον Μαυροκορδάτο, ο Μ. ανέλαβε το υπουργείο Στρατιωτικών. Στα τέλη του 1843, μετά την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου, ο Μ. σχημάτισε την πρώτη κυβέρνηση, με σκοπό την προετοιμασία των διεργασιών που θα οδηγούσαν στη ψήφιση του συντάγματος. Ο διορισμός του στη θέση του πρεσβευτή στην Κωνσταντινούπολη χαρακτηρίστηκε από την τήρηση αμιγούς φιλορωσικής στάσης. Άλλωστε ο Μ. ανήκε πάντοτε στη ρωσόφιλη μερίδα του πολιτικού κόσμου, κατά τα χρόνια της επανάστασης και μετά την απελευθέρωση, γι’ αυτό και επεδίωξε την ενίσχυση των κινημάτων στην Ήπειρο και στη Θεσσαλία. Λίγα χρόνια πριν από τον θάνατό του ο Όθων του ανέθεσε τη συγκρότηση κυβέρνησης συνασπισμού, αλλά ο Μ. διαφώνησε με τον βασιλιά ως προς την έκταση της συμμετοχής.4. Κωνσταντίνος (Αργοστόλι 1793 – 1870). Στρατιωτικός και πολιτικός. Εξάδελφος του Ανδρέα Μ., συνεργάστηκε μαζί του στην πολιορκία του Λάλα και αργότερα σε διάφορες στρατιωτικές επιχειρήσεις του αγώνα. Τον Απρίλιο του 1822 διορίστηκε υπουργός δικαιοσύνης της επαναστατικής κυβέρνησης και αργότερα αρμοστής του Αιγαίου, αναλαμβάνοντας να οργανώσει την επανάσταση στα αμέτοχα ακόμη νησιά, να συγκεντρώσει χρήματα με εράνους για τις ανάγκες του στόλου και να φροντίσει για τη διοίκησή τους. Στις αρχές του 1823 επέστρεψε στην Ερμιόνη, όπου αναγορεύθηκε στρατηγός και εξελέγη πληρεξούσιος των όπλων της Πελοποννήσου από τη B’ Εθνοσυνέλευση του Άστρους. Στη διάρκεια του ίδιου έτους διορίστηκε γενικός έπαρχος της δυτικής Ελλάδας και εργάστηκε για την κατασκευή οχυρώσεων στο Μεσολόγγι και στο Αιτωλικό. Αργότερα ανέλαβε να επιλύσει το πρόβλημα της πειρατείας στο Αιγαίο, ορίστηκε αρχηγός του επιτελείου του στρατηγού Τσορτς και, επί Καποδίστρια, έκτακτος επίτροπος και πληρεξούσιος, πρώτα στα νησιά του Αιγαίου και έπειτα στην ανατολική Ελλάδα. Η άφιξη του Όθωνα τον ανάγκασε να αποσυρθεί στα προγονικά του κτήματα στην Κεφαλονιά, απ’ όπου επέστρεψε στην Αθήνα, μετά από την επανάσταση της 3ης Σεπτεμβρίου 1843. Το 1861 εξελέγη γερουσιαστής, ενώ μετά την κατάργηση του θεσμού της γερουσίας αποσύρθηκε στη γενέτειρά του, όπου συνέταξε και τα Απομνημονεύματα της ελληνικής επαναστάσεως, τα οποία κυκλοφόρησαν οχτώ χρόνια μετά τον θάνατό του.5. Μαρίνος (1787 – 1857). Νομικός, πολιτικός, δημοσιογράφος και ποιητής. Στη διάρκεια της γαλλικής κατοχής των Ιονίων νήσων διετέλεσε δικαστής, γερουσιαστής και βουλευτής στην Ιόνιο Πολιτεία. Ο γενικός διοικητής της Επτανήσου, στρατηγός Δονζελότ, του ανέθεσε τη σύνταξη του Ιονίου Μηνύτορος, το οποίο διηύθυνε για δύο χρόνια. Το 1811 συμμετείχε στην αποστολή που μετέβη στο Παρίσι προκειμένου να συγχαρεί τον Ναπολέοντα για την επέτειο των γενεθλίων του. Τότε συνέταξε και το έργο Ωδή προς τον Ναπολέοντα, ενώ ανάμεσα στα έργα του περιλαμβάνονται πολλές μελέτες και Ωδές, γραμμένες στην ιταλική γλώσσα, όπως το κείμενο Ιταλικές ωδές. Αξιομνημόνευτη είναι και η μελέτη του Περί της Φαιάκειας του Ομήρου.6. Νικόδημος (Κεραμιές Κεφαλονιάς 1585 – 1646). Λόγιος κληρικός και ιδρυτής του πρώτου ελληνικού τυπογραφείου στην Ανατολή. Αφού ολοκλήρωσε τις στοιχειώδεις και εγκύκλιες σπουδές στην πατρίδα του, κοντά στον ομώνυμο θείο του, επίσκοπο Κεφαλληνίας και Ζακύνθου, ο Μ. εγκαταστάθηκε στην Αθήνα για να παρακολουθήσει τα μαθήματα του περιώνυμου τότε φιλοσόφου Θεόφιλου Κορυδαλέα. Το 1622 αναχώρησε για το Λονδίνο, όπου βρισκόταν εγκατεστημένος ο αδελφός του. Εκεί ο Μ. είχε την ευκαιρία να συμπληρώσει τις σπουδές του και συγχρόνως να διδαχθεί την τυπογραφική τέχνη και να επιδοθεί σε εκδόσεις ελληνικών βιβλίων. Το 1627, κατόπιν συνεννοήσεως με τον φιλόκαινο πατριάρχη Κύριλλο Λούκαρι, μετέφερε τα τυπογραφικά του μηχανήματα στην Κωνσταντινούπολη, εγκαθιστώντας εκεί το πρώτο ελληνικό τυπογραφείο που λειτούργησε στην Ανατολή. Δεν κατάφερε, ωστόσο, να τυπώσει παρά μονάχα ένα (και αυτό όχι ολόκληρο) βιβλίο, αφού οι εγκατεστημένοι στην πόλη Ιησουίτες, σφοδροί αντίπαλοι του φιλελεύθερου πατριάρχη Λούκαρι, διέδωσαν ότι το τυπογραφείο του Μ. ήταν στην πραγματικότητα χυτήριο όπλων ή κίβδηλων νομισμάτων, προκαλώντας έτσι την επέμβαση των Τούρκων και την κατάσχεση του τυπογραφείου. Ο Μ. και ο Λούκαρις συνελήφθησαν και ανακρίθηκαν, αλλά αφέθηκαν ελεύθεροι στη συνέχεια, χωρίς να τους επιτραπεί η επαναλειτουργία του τυπογραφείου. Ο Λούκαρις, για να παρηγορήσει τον φίλο του, τον χειροτόνησε επίσκοπο Νεάπολης και λίγους μήνες αργότερα (1628) αρχιεπίσκοπο Κεφαλληνίας και Ζακύνθου. Ο Μ., παίρνοντας μαζί του όσα μηχανήματα και βιβλία κατόρθωσε να περισώσει, εγκαταστάθηκε τον ίδιο χρόνο στα Μεταξάτα της Κεφαλονιάς, περιοχή που αποτελούσε και την έδρα της αρχιεπισκοπής. Στον καινούργιο τόπο διαμονής του κλήθηκε να αντιμετωπίσει άλλα προβλήματα, αφού ήταν ακριβώς η χρονιά που είχε ξεσπάσει στη Ζάκυνθο το Ρεμπελιό των ποπολάρων, η επανάσταση δηλαδή των δουλοπάροικων και του λαού του νησιού εναντίον των αρχόντων. Ο Μ. όχι μόνο υποστήριξε τα αιτήματα των ποπολάρων, αλλά και αφόρισε επίσημα τους άρχοντες, συνάπτοντας έτσι μια συμμαχία που θεωρήθηκε πρωτοφανής και ανίερη· ο Λούκαρης από την Κωνσταντινούπολη, με επίσημο πατριαρχικό έγγραφο, επιδοκίμαζε τη στάση του Μ. Το αρχοντολόγιον, με τη σειρά του, κινητοποίησε τις τοπικές βενετικές αρχές και έστειλε επανειλημμένες αναφορές στη Βενετία, καταγγέλλοντας τον Μ. για σωρεία παραβάσεων, ενώ συμπεριέλαβαν στις κατηγορίες τους και το γεγονός ότι τα βιβλία που μετέφερε από την Κωνσταντινούπολη «ζημιούσι τα μέγιστα τας ψυχάς ημών και τας ημετέρας πολιτικάς υποθέσεις». Κατά την έρευνα που διεξήχθη για να ανακαλυφθούν αυτά τα επικίνδυνα έντυπα λεηλατήθηκε η βιβλιοθήκη, τα έπιπλα και τα τυπογραφικά μηχανήματα του Μ. Το 1632 κλήθηκε στη Βενετία για να απολογηθεί, ενώ παρέμεινε εκεί μέχρι το 1635, οπότε αθωώθηκε κατόπιν εισηγήσεως επιτροπής καθηγητών του πανεπιστημίου της Πάδοβας ότι τίποτε το επιλήψιμο δεν βρέθηκε στα επίμαχα βιβλία. Στο μεταξύ η ελληνική κοινότητα της Βενετίας εξέλεξε τον Μ. εκκλησιαστικό προϊστάμενό της με τον τίτλο του μητροπολίτη Φιλαδέλφειας. Ο ίδιος συντάσσοντας μια επιστολή, γραμμένη σε ωραία δημοτική, ευχαρίστησε τους Έλληνες της Βενετίας για την τιμή, αλλά δήλωνε ότι προτιμούσε να ζήσει στην πατρίδα του. Αυτό είναι και το μόνο κείμενο του Μ. που περισώθηκε (εκτός από τους προλόγους των εκδόσεών του), αφού αναφέρεται πως έχει γράψει και άλλα κείμενα (πραγματείες και λόγους).7. Σπυρίδων (1808 – Αγία Πετρούπολη 1869). Διπλωμάτης και πολιτικός, γιος του Ανδρέα Μ. Χρημάτισε πληρεξούσιος της Κεφαλονιάς στη B’ Συνέλευση της Αθήνας, ενώ διετέλεσε και πρεσβευτής στην Αγία Πετρούπολη.8. Σταύρος (1823 – Μασσαλία 1899). Οφθαλμίατρος. Σπούδασε στην Αθήνα και στο Παρίσι. Καταδικάστηκε ερήμην σε θάνατο, γιατί συμμετείχε σε στάση εναντίον των Άγγλων. Διετέλεσε δημοτικός σύμβουλος της Μασσαλίας, όπου οργάνωσε την ίδρυση του γηροκομείου La Charite.Ο Νικόδημος Μεταξάς υπήρξε ο ιδρυτής του πρώτου ελληνικού τυπογραφείου στην Ανατολή. Στη φωτογραφία, προμετωπίδα πραγματείας του Λούκαρη «εν απλή διαλέκτω», που τύπωσε και επιμελήθηκε ο Νικόδημος Μεταξάς στην Κωνσταντινούπολη το 1627.Ο αρχιτέκτονας και γερουσιαστής Αναστάσιος Μεταξάς.Ο αγωνιστής του ’21, πολιτικός και διπλωμάτης Ανδρέας Μεταξάς.* * *ο, θηλ. μεταξού [μετάξι]1. τεχνίτης ή βιομήχανος ο οποίος ασχολείται με την κατεργασία τής μέταξας, μεταξουργός2. έμπορος μέταξας3. ιδιοκτήτης μεταξουργείου.
Dictionary of Greek. 2013.